پديده سالمندي جمعيت در ایران و آينده آن

در دنیای مدرن و پیشرفته امروزی، توسعه ی اجتماعي اقتصادي منجر به كاهش رشد جمعيت و افزايش اميد زندگي در سطح جهاني شد .به اين ترتيب فرآيند انتقال جمعيتي تغيير ساختار سني جمعيت و به عبارتي گذار سني جمعيت را در پي داشت، به طوري كه انتظار مي رود به تدريج وزن جمعيت از گروه هاي سني جوان به گروه هاي سني بالا منتقل شود.

در زمان‎هاي گذشته تعداد اندکی از افراد به سنين كهولت و پيري مي‎رسيدند، اما در جهان كنوني پيشرفت‎هاي تكنولوژي و بهداشتي باعث شده تا افراد سال‎هاي بيشتري عمر كنند و مرگ آنها در سنين بالاتري اتفاق افتد، در نتیجه در حال حاضر افراد بیشتری میتوانند سنین پیری را تجربه نمایند. از طرف ديگر از آن جايي كه تقريباً تمامي كشورهاي دنيا دوره‎ي  باروري بالا را پشت سر گذاشته و يا در حال گذار از آن هستند، طبيعتاً تعداد افراد زيادتري نسبت به گذشته به مرحله پيري مي‎رسند. در سطح جهاني بعد از كاهش ميزان مرگ و مير و احتمال زنده ماندن كودكان تا سنين بزرگسالي، ميزان باروري كل رو به كاهش گذاشت. در نتيجه تعداد افراد سالخورده‎ي جوامع رو به افزايش گذاشت و در حال حاضر جمعيت بسياري از كشورها رو به سالمندي رفته و انتظار مي رود سایركشورها نيز در آينده اين پديده را تجربه نمايند.

نمودار نسبت جمعیت 60  و 65 ساله و بیشتر جهان و ایران در سال ­های 1950 تا 2020 ميلادي

منبع سایت سازمان ملل مورخ 5/03/ 2020

در مورد پیامدهای اقتصادی و اجتماعی سالمندي جمعيت دو ديدگاه متفاوت وجود دارد. اول ديدگاه بدبينانه كه بر اين باور است جمعيت هاي سالخورده با كاهش جمعيت واقع در سن كار روبرو می شوند به گونه ای که از يك طرف دولت ها با كاهش رشد اقتصادي مواجه شده و از سوی ديگر آنها ناچارند كه هزينه هاي گزاف و جديدي براي بيمه ها، خدمات و مراقبت از سالخوردگان بپردازند. در اين ديدگاه گفته مي شود موفقیت اقتصادی به اندازه و کیفیت نیروی کار بستگی دارد. با عبور افراد از دهه 50 سالگي و بعد از آن، احتمال مشاركت در نیروی کار کاهش می یابد. از طرف ديگر سرمايه و به عبارتي دارایی ها کاهش می یابند زیرا سالمندان به طور فزاینده برای تأمین هزینه های زندگي خود به پس انداز متکی مي شوند. در مقابل طرفداران ديدگاه خوشبينانه بر اين باورند سالمندی جمعیت فرصت های جدیدی را به ارمغان می آورد، زیرا افراد مسن امروزي زندگی سالم تري در مقايسه با گذشتگان خود دارند، در نتيجه توانايي بیشتری براي سال های طولانی تر کار و فعاليت داشته و با توجه به تجارب و مهارت های بیشتر ظرفیت ها و نیازهای مختلفي را براي جامعه مهيا مي كنند. البته در اين ديدگاه تاكيد ميشود كه بايد سازگاری با شرایط جدید در همه سطوح شخصی، سازمانی و اجتماعی  فراهم آيد (بلوم و همكاران : 2011، 1).

با عنایت به دیدگاه های فوق مقايسه شاخص هاي سالمندي جمعيت ايران با جهان و برخي مناطق براي آگاهي نسبت به وضعيت و موقعیت ايران براي افزايش آگاهي و برنامه ريزي در حوزه سالمندی جمعیت مفيد و ضروري به نظر مي رسد.   

اين تحقیق سعي دارد تا پس از ارائه تعريف جمعيت سالمند و سالخورده به مقايسه روند سالمندي و سالخوردگي ايران و جهان و برخي از مناطق منتخب پرداخته و روند سالمندي ايران را از گذشته تاكنون به تصوير كشيده و سپس سالمندي جمعيت ايران را پيش بيني و تحليل نمايد.

نتایج نشان داد ایران با شروع سده جدید شمسی با پدیده اجتماعی سالمندی روبه رو خواهد شد. سالمندی جمعیت ایران فرآیندی طبیعی است و نمی توان آن را متوقف یا معکوس کرد، بلکه می توان با برنامه ریزی و سیاستگزاری های صحیح آثار این فرآیند را کنترل کرد.

براي مشاهده كامل گزارش تحليلي به سايت پژوهشكده آمار به آدرس زير مراجعه نماييد:

https://www.srtc.ac.ir//