نشریه جمعیت ایران در گذر زمان

نشریه "شاخص‌هاي جمعيتي ايران در گذر زمان: 95-1335" منتشر شد. بر اساس این نشریه تحولات مختلف جمعیتی ایران طی 60 سال اخیر ارائه شده است.

در این نشریه اغلب شاخص ­هاي مهم جمعيتي ايران در يك دوره زماني60 ساله (1335تا 1395) ارائه شده است. شاخص ­هاي جمعيتي در قالب هشت فصل طبقه­ بندي شده است. در هر فصل از نشريه، برخي از تعاريف و مفاهيم و اطلاعات ارائه شده است و سپس روند تغييرات هريك از شاخص ­ها توصيف شده و در برخي موارد براي درك بهتر تغييرات، شاخص ­ها به صورت نمودار نمايش نيز داده شده است اين شاخص ­ها عمدتا با استفاده از نتايج سرشماري­ هاي عمومي نفوس و مسكن كشور محاسبه و تا حد امكان به تفكيك مناطق شهري و روستايي و برحسب جنس ارائه شده است.

بر اساس اطلاعات ارائه شده در این نشریه در يك دوره زماني 60 ساله حدود 61 میلیون نفر به جمعیت كشور اضافه شده است. به اين ترتيب جمعيت كشور از حدود 19 ميليون نفر در سال 1335 به حدود 80 ميليون نفر در سال 1395 رسيده است. به عبارتي در يك دوره 60 ساله به طور متوسط سالي كمي بيش از يك ميليون نفر بر جمعيت كل كشور افزوده شده است.

بررسی و مطالعه تعداد خانوارها در کشور از سال 1335 تا 1395 گویای آن است که تعداد خانوارهای کشور طی 60 سال اخیر همواره در حال افزایش بوده است. به اين ترتيب در يك دوره 60 ساله تعداد خانوارهاي كشور از رقمي حدود 4 ميليون به بيش از 24 ميليون خانوار افزايش يافته است.

در طی سال­های 95-1375 درصد خانوارهای یک نفره تا چهار نفره افزایش یافته و از درصد خانوارهای پنج نفره و بیشتر کاسته شده است. چنین وضعی حاکی از گرایش خانوارهای ایرانی به زندگی در خانواده هسته­ای وکاهش تعداد فرزندان است.

میانگین سنی جمعیت کل کشور در سال 1335، 2/20 سال بوده است که در سال 1395به 1/31 سال رسیده است. تغييرات به وجود آمده در هرم سني كنوني ايران نتيجه گذار سني جمعيت است كه همگام با ساير گذارهاي جمعيتي پديد آمده است. تغيير از وضعيتي كه جمعيت ايران بسيار جوان (شرايط سال­هاي 1365 و قبل از آن) بود به وضعيت امروزي كه سهم بزرگي از جمعيت كشور را جوانان و بزرگسالان تشكيل مي­ دهند. به اين ترتيب كه در هرم سني سال 1395 افزايش جمعيت گروه­های سنی 24-20 و 29-25 ساله (نسل متولدین بعد از انقلاب) کاملا نمايان است، این وضعیت باعث شده که در حال حاضر كشور در مرحله گذار از پديده ­ي "تورم جواني جمعيت" باشد. چنین وضعیتی را اقتصاددانان به عنوان "فرصت طلایی" اطلاق می­ کنند.

بررسی داده‌های مربوط به موالید و مرگ و میر نشان می‌دهد ميزان خام مواليد كشور در سال 1355 برابر با 3/41 در هزار و در سال1395 برابر 5/19 در هزار رسيده است. ميزان خام مرگ و مير هم طي سال­ هاي 1355 تا 1395 همواره كاهشي بوده است و در سال 1355 از 5/11 به 0/5 در هزار در سال 1395 كاهش يافته است.

ميزان باروري كل كشور از رقمي بالاي 2/6 فرزند در سال 1365 به 1/2 فرزند در سال 1395 كاهش يافته است. كاهش در نقاط شهري به مراتب بيشتر از نقاط روستايي بوده است (جدول5-3). كاهش ميزان باروري كل ايران در چند دهه اخير تحت تاثير گذار جمعيتي بوقوع پيوسته است.

در سال 1355 اميد زندگي در بدو تولد هر دو جنس كل كشور از 4/54 سال به 2/74 سال در سال 1395 افزايش يافته است. به عبارتي در يك دوره چهل ساله حدود 20 سال براي هر دو جنس افزايش يافته است.

بررسی تعداد مهاجران در دوره­ های ده­ساله سرشماری­ ها از 1355تا 1385 نشان مي­دهد كه شمار مهاجران طي دوره مورد بحث بیش از 2 برابر شده است. به گونه­ای که از حدود 6 میلیون نفر در دوره 65-1355 به کمی بیش از 12 میلیون نفر در دوره 85-1375 افزایش یافته است. در دوره ­های پنج ساله 90-1385 به حدود 5/5 میلیون نفر و در دوره 95-1390 به حدود 4 میلیون نفر کاهش یافته است. از مجموع افرادی که در دوره 95 -1390 محل اقامت خود را در داخل کشور تغییر داده‌اند، 49 درصد در بین استان‌های کشور و 51 درصد در داخل استان‌های محل اقامت خود، جابه‌جا شده‌اند. نکته قابل توجه این که سهم مهاجرت ­های درون استانی و بین استانی در دوره 95-1395 خیلی به هم نزدیک شده است.

بررسی میزان باسوادی در ایران طی 6 دهه گذشته نشان می­دهد میزان باسوادی کل از سال 1335 تا 1395 افزایش قابل ملاحظه­ای داشته است به گونه­ای که طی دوره مذکور این میزان حدود 6 برابر شده و از حدود 15 درصد به حدود 88 درصد افزایش یافته است. این میزان برای مردان حدود 4 برابر و برای زنان حدود 10 برابر شده است. هر چند میزان افزایش باسوادی در طی این دوره برای زنان بیشتر از مردان بوده ولی همچنان میزان باسوادی زنان پایین­تر از مردان است و این اختلاف در مناطق روستایی به نسبت قابل ملاحظه ­ای بیشتر از مناطق شهری است.

اين نشريه با مسئوليت سركار خانم الهام فتحي رييس گروه آمارهاي جمعيت و سلامت مرکز آمار ایران و همكاري آقايان نورمحمد جاويد، مجتبي نصيري پور و سيدمسعود حسيني، كارشناسان آمارهاي جمعيت و سلامت تهيه شده است.

علاقمندان می‌توانند با مراجعه حضوری به مرکز آمار ایران  نشریه "شاخص‌هاي جمعيتي ايران در گذر زمان: 95-1335" را خریداری کنند.